Atik Valide Sultan Hamamı

 Üsküdar’da, Valide-i Cedid Camii yakınında konumlanan bu tarihi yapı, Sultan II. Selim’in eşi ve Sultan III. Murad’ın annesi Nurbânu Sultan tarafından 1583 yılında inşa ettirilmiştir. Hamam, Mimar Sinan’ın mimari kariyerindeki son hamam eseri olma özelliğini taşır. Yapının inşa amacı, Toptaşı Camii’ne gelir sağlamaktır.

 Osmanlı seyahat yazarı Evliya Çelebi, bu hamamdan “çarşı içinde gayet ferah, havası hoş ve sevimli tellâkları ile dikkat çeken bir yapı” olarak bahseder. Bir diğer Osmanlı kaynak yazarı Ayvansarayî ise hamamı, “Üsküdar’da Valide-i Cedid Camii yakınında, Yeşildirekli Hamam” şeklinde tanıtır. Yeşil renkli bu direğin, hamamın camekân bölümünde veya giriş kapısı yanında yer aldığı düşünülmektedir. Benzer bir sütunun, Şehzadebaşı Camii avlu duvarında da Mimar Sinan tarafından dikildiği bilinmektedir.

 Hamam, zamanla işletme gelirlerinde yaşanan azalma nedeniyle 18. yüzyılda 300 yıllığına kiralanmış ve vakıf mülkiyetinden çıkarılmıştır. Bu süreçte tütün deposu, marangozhane ve imalathane gibi farklı işlevlerle kullanılmış; 20. yüzyılın başlarında ise sahipleri tarafından birçok mimari öğesi, özellikle mermerleri ve kurnaları sökülmüştür. I. Dünya Savaşı sonrası ekonomik şartların da etkisiyle işlevini tamamen yitiren yapı, uzun yıllar harabe halde kalmıştır.

 1932 yılında Mehmet Bozkurt tarafından satın alınan yapı, zamanla üzerindeki eklentilerden arındırılarak cadde boyunca üç dükkân inşa edilmiştir. “Mavi Köşe” olarak bilinen bu dükkânlarla birlikte, Hakimiyet-i Milliye Caddesi üzerindeki camekânlı bölüm 1958 yılında istimlâk edilmiş ve günümüze ulaşamamıştır. 1962 yılında restore edilerek “Mimar Sinan Çarşısı” adıyla yeniden işlevlendirilmiş olan yapı, 2020 yılında müze ve galeri olarak kullanılmak üzere boşaltılmış ve kapsamlı bir restorasyona alınmıştır.